Перайсці да зместу

Праграмы UNIX-падобных аперацыйных сістэм

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Гэта спіс папулярных праграм, працуючых у аперацыйных сістэмах заснаваных на UNIX (POSIX-сумяшчальных). Некаторыя з гэтых праграм з’яўляюцца стандартнымі для UNIX-падобных сістэм.

Сістэмныя праграмы

[правіць | правіць зыходнік]

Агульнага прызначэння

[правіць | правіць зыходнік]
  • dd — Пераўтварэнне і копія файлаў (Disk Dump). Запаўненне файла ці дыска дадзенай паслядоўнасцю байтаў
  • dirname (або basename) — Вяртае частку шляху да зададзенага файла
  • echo — Друкуе тэкставы радок на стандартнай прыладзе вываду.
  • env — Вывад або змяненне пераменных асяроддзя (environment); запускае праграму з асабістым асяроддзем
  • file — Вызначае тып файла
  • stat — Вызначае статус файла або файлавай сістэмы (правы доступу, час апошняга доступу і інш.)
  • nohup — Вызывае ўтыліту неўспрымальнасці да сігналу hang up
  • Bourne shell — Стандартны камандны працэсар у аперацыйных сістэмах UNIX
  • uptime — Друкуе інфармацыю аб працягласці работы камп’ютара
  • history — друкуе гісторыю працы з камандным радком

Кіраванне сістэмай

[правіць | правіць зыходнік]
  • fuser — распазнае працэсы па файлах ці сокетах
  • logger — Стварае запіс у сістэмным логу
  • newgrp (або sg) — Уваход (log in) у новую групу
  • pathchk — Правярае на пераноснасць імёны файлаў

Звесткі аб ядры сістэмы

[правіць | правіць зыходнік]
  • date — Друкуе або задае сістэмную дату і час
  • hwclock — Друкуе або задае дату і час RTC (гадзінніка рэальнага часу)
  • dmesg — друкуе буфер паведамленняў ядра
  • ipcrm — Выдаляе чаргу паведамленняў, усталяваныя семафоры або id агульнай памяці
  • ipcs — Друкуе звесткі аб IPC сродках
  • slabtop — Друкуе звесткі аб стане ўнутраных буфераў, кэшаў і структур Linux ядра, даступных праз /proc/slabinfo
  • uname — Друкуе звесткі аб дадзеным камп’ютары і аперацыйнай сістэме

Працэсы і задачы

[правіць | правіць зыходнік]
  • anacron — Планіроўшчык задач, глядзі cron.
  • at — Планіроўшчык аднаразовых каманд.
  • chroot — змяненне каранёвай (root) дырэкторыі для ўсіх даччыных працэсаў.
  • cron — Планіроўшчык перыядычнага запуску каманд.
  • crontab — Рэдактар скрыптаў crontab планіроўшчыка задач cron.
  • daemonic — Інтэрфейс да дэмана init-скрыпта.
  • kill — адпраўка сігналу працэсу (па яго ідэнтыфікатару — PID).
  • killall — адпраўка сігналу працэсу (па імені).
  • nice — Усталяванне прыярытэту працэсаў.
  • pgrep — Пошук працэсу па імені, ці іншаму атрыбуту.
  • pidof — GNU/Linux эквівалент pgrep ці ўтыліта, якая друкуе PID па імені працэса.
  • pkill — Адпраўляе пазначаны сігнал працэсам, знойдзеным па імені або іншаму атрыбуту.
  • ps — Друк звестак аб бягучых працэсах.
  • renice — Змяненне прыярытэту ўжо працуючых працэсаў.
  • sleep — Затрымка на зададзены час.
  • shutdown — Адпраўляе каманду на выключэнне камп’ютара.
  • reboot — Перазагрузка камп’ютара.
  • time — Час выканання каманды.
  • top — Дэманструе дынамічны спіс усіх запушчаных працэсаў.
  • start-stop-daemon — Запуск і спыненне сістэмных сэрвісаў (daemon programs).

Кіраванне карыстальнікамі

[правіць | правіць зыходнік]
  • finger — Запытвае звесткі аб карыстальніку
  • id — Друкуе звесткі аб сапраўдным/эфектыўным ідэнтыфікатары карыстальніка/групы (real/effective UIDs/GIDs)
  • last — друкуе спіс апошніх уваходаў карыстальніка
  • lastlog — Друкуе лог апошніх уваходаў карыстальнікаў
  • locale — Вывад інфармацыі аб бягучай лакалізацыі.
  • localedef — Кампіляцыя лакалізацыйнай інфармацыі
  • logname — Друкуе login карыстальніка
  • man — Друкуе даведку па камандзе (самая галоўная каманда для пачаткоўца)
  • mesg — Магчымасць атрымоўваць паведамленні ад іншых карыстальнікаў, якія ўжываюць write
  • passwd — Змяняе пароль карыстальніка
  • su — Запускае новы працэс (прадвызначана будзе shell) ад імя іншага карыстальніка (прадвызначана будзе root)
  • sudo — Запускае праграму ад імя суперкарыстальніка (root)
  • users — Паказвае карыстальнікаў, якія ўвайшлі ў сістэму (толькі імёны)
  • w — Паказвае карыстальнікаў, якія ўвайшлі ў сістэму і іх бягучыя задачы
  • whatis — Пошук па даведкавым старонкам
  • whereis — Друкуе поўны шлях да каманды і старонкі даведніка, асацыяваныя з камандай
  • which — Паказвае поўны шлях да ўказанай каманды
  • who — Спіс карыстальнікаў, якія ў дадзены момант у сістэме (logged in)
  • whoami — Друкуе імя бягучага карыстальніка
  • write — Паведамленне да іншага карыстальніка

Налады тэрміналаў

[правіць | правіць зыходнік]
  • stty — Змяненне налад тэрмінала або друк бягучых налад
  • tput — Ініцыялізацыя звестак сумяшчальнасці тэрмінала
  • tty — Друкуе імя файла тэрмінала, далучанага да стандартнага вывада
  • chvt — Пераключэнне віртуальных тэрміналаў ttyN
  • deallocvt — знішчае неўжываемыя віртуальныя тэрміналы
  • clear — Ачыстка экрана тэрмінала
  • reset — Ініцыялізацыя тэрмінала

Кіраванне файлавымі сістэмамі і дыскамі

[правіць | правіць зыходнік]
  • df — Друкуе звесткі аб вольным месцы на дыску
  • dump — Рэзервовае капіраванне файлавай сістэмы
  • fdisk — Кіраванне раздзеламі цвёрдага дыска
  • fsck — Праверка файлавай сістэмы
  • dvd+rw-tools — Стварае ISO-вобразы і запісвае DVD
  • mke2fs — Стварае файлавыя сістэмы ext2/3/4
  • mkisofs — Стварае ISO-вобразы
  • mkswap — Стварае раздзел або файл віртуальнай памяці
  • mount — Мантуе файлавыя сістэмы
  • umount — Дэмантуе файлавыя сістэмы
  • mount msdosfs — Мантуе DOS раздзелы
  • file — Друкуе звесткі аб тыпе файла, а таксама, калі каманду ўжыць з ключом -s да блочнай прылады, інфармацыю аб дысках і дыскавых раздзелах.

Кіраванне стужкавымі назапашвальнікамі

[правіць | правіць зыходнік]

Файлы і тэкст

[правіць | правіць зыходнік]
  • info — Інтэрактыўная даведкавая сістэма для ПЗ GNU.
  • man — Стандартная для Unix сістэма дакументацыі.

Утыліты работы з файламі

[правіць | правіць зыходнік]
  • chgrp — Змена групы, што валодае файлам
  • chmod — Змяненне правоў доступу да файла
  • chown — Змена ўладальніка файла
  • cp — Капіруе файл або каталог у іншае месца
  • du — Звесткі аб ужыванні дыскаў — вольная і занятая прастора
  • fdupes — Пошук аднолькавых файлаў у межах аднаго каталогу
  • find — Пошук файла ў іерархіі каталогаў
  • ln — Стварае спасылку на файл або каталог
  • locate — Хуткі пошук файла
  • ls — друкуе змест каталогу
  • lsof — друкуе спіс адкрытых файлаў
  • md5sum — вылічае або правярае MD5-хэш файлаў (для праверкі цэльнасці файлаў)
  • mkdir — Стварае новы каталог
  • mkfifo — Стварае іменаваны канал
  • mktemp — Стварае часовы файл або каталог бяспечным чынам, і друкуе яго імя
  • mv — Перамяшчае або пераймяноўвае файл ці каталог
  • pwd — Выдае бягучы каталог
  • rm — Выдаляе файлы або каталогі
  • rmdir — Выдаляе пусты каталог
  • touch — Стварае новы файл альбо, ў выпадку яго існавання, змяняе яго час мадыфікацыі
  • tree — друкуе дрэва каталогаў, пачынаючы з дадзенага
  • unlink — Выдаляе адзін дадзены
  • uucp — Капіруе файлы з аднаго Unix-хаста на іншы (Unix to Unix CoPy)

Архіватары і кампрэсары

[правіць | правіць зыходнік]
  • afio — Сумяшчальны пашыраны набор cpio з павялічанай функцыянальнасцю
  • ar — Стварае, мадыфікуе і вымае файлы з архіваў. Састарэў, замест яго ўжываецца tar.
  • bzip2 — Кампрэсар файлаў з паблокавым сартаваннем
  • compress — Традыцыйны кампрэсар, выкарыстоўваючы алгарытм LZW
  • cpio — Капіруе файл у архіў (cpio ці tar) або з яго.
  • gzip — Кампрэсар файлаў gzip
  • p7zip — Архіватар 7-zip для каманднага радку
  • pax — POSIX архіватар, які падтрымлівае мноства фарматаў.
  • rzip — Архіватар аналагічны па магчымасцям gzip i bzip2, але аптымізаваны для работы з вялікімі файламі.
  • tar — Стужкавы архіватар (Tape ARchiver), стандартны архіватар, не ажыццяўляе сцісканне файлаў, адбываецца толькі паслядоўнае аб’яднанне іх зместу, альбо выманне файлаў з архіва. Ужываецца шматлікімі праграмамі-кампрэсарамi (gzip, bzip2 і інш.)
  • uncompress — Распакоўвае файлы, сціснутыя з дапамогай compress
  • zcat — Конкатэнацыя спакаваных файлаў з вывадам зместу архіва ў STDOUT (GZip)
  • bzcat — Конкатэнацыя спакаваных файлаў з вывадам зместу архіва ў STDOUT (BZip2)

Перакадзіраванне

[правіць | правіць зыходнік]
  • convmv — Утыліта выконвае пераўтварэнне імён файлаў з адной кадзіроўкi ў іншую.
  • enca — Сродак для аўтаматычнага вызначэння кадзіроўкi тэкставага файла, з магчымасцю пераўтварэння ў неабходную кадзіроўку.
  • iconv — выконвае пераўтварэнне кадзіровак пазначаных файлаў. Падтрымлівае вялікую колькасць розных кадзіровак, у тым ліку UTF-8
  • fillterm — Аналаг эмулятара тэрмінала ў стылі screen, але перакадзіруе ўвод/вывад ад праграмы да карыстальніка «on the fly», дазваляючы праграме працаваць у адной кадзіроўцы, а карыстальніку ўзаемадзейнічаць з праграмай у іншай.
  • recode — пераўтварэнне тэксту з розных кадзіровак

Тэкставыя працэсары

[правіць | правіць зыходнік]
  • awk — Мова пошуку паводле ўзора і апрацоўкі тэкставых файлаў
  • banner — Стварае ASCII art паведамленне для друку вялікіх надпісаў
  • cat — Конкатэнацыя файлаў з вывадам у STDOUT
  • cksum — Друкуе CRC кантрольную суму і колькасць байтаў для файла (глядзі таксама MD5)
  • cmp — Утыліта для пабайтавага параўнання файлаў
  • column — Будуе табліцу з радкоў (прыклад ужывання: ip r | column -t)
  • colrm — Выдаляе слупкі, блок тэксту (прыклад ужывання: find | colrm 1 12)
  • comm — шторадкова параўноўвае два файла, якія павінны быць папярэдне лексічна адсартаваны
  • csplit — Раздзяляе файл на секцыі па нейкім дакладным лініям
  • cut — Выразанне патрэбных кавалкаў з кожнага радка файла
  • diff3 — Утыліта для параўнання аднаго файла з двума іншымі
  • diff — Утыліта для параўнання файлаў парадкова
  • egrep — Пашыраны апрацоўшчык шаблонаў (сінонім «grep -E»)
  • expand — Пераўтварае табуляцыю ў прабелы
  • fc — Працэсы ў спісе гісторыі каманд
  • fgrep — Просты апрацоўшчык шаблонаў (сінонім «grep -F»)
  • fold — Складвае доўгія радкі па шырыні прылады вывада
  • grep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу (зараз часцей ужываюцца пашыраныя рэгулярныя выразы і адпаведна каманда egrep)
  • head — Вывад пачатковай часткі файла (загалоўка)
  • join — Выводзіць радкі з двух файлаў, што ўтрымліваюць агульныя палі
  • less — Палепшанае more. Праграма пастаронкавага друку тэксту
  • merge — Аб’ядноўвае тры файлы (глядзі таксама paste)
  • more — Пастаронкавы вывад інфармацыі
  • most — Перайначанае less. Шторадковы вывад інфармацыі на экран.
  • nkf — Пераўтварэнне японскіх сімвалаў
  • nl — Колькасць радкоў у файле
  • nroff — Фіксатар шырыні (не машынапісны) версія стандартнай машынапіснай Unix сістэмы
  • od — Перавод файлаў у разнастайныя фарматы: васьмярковы, шаснаццатковы, дзесятковы, ascii
  • paste — Аб’ядноўвае радкі файлаў
  • patch — Змяненне файла шляхам налажэння спецыяльнага файла змен
  • rev — Абарочвае радкі файлаў у супрацьлеглы напрамак
  • sed — Струменевы тэкставы рэдактар (Stream EDitor)
  • sort — Сартаванне радкоў файла
  • split — Раздзяленне файла на кавалкі
  • tac — Адваротная назва каманды cat — друкуе змест файла ў стандартны паток вываду ў адваротным парадку, пачынаючы з канца
  • tail — Друкуе некалькі радкоў з канца файла
  • tee — Чытае з стандартнага ўводу, піша ў стандартны вывад і файлы
  • tr — Транслюе сімвалы
  • tsort — Выконвае тапалагічную сартоўку
  • unexpand — Пераўтварэнне прабелаў у сімвалы табуляцыі
  • uniq — Выдаляе радкі, якія паўтараюцца.
  • uudecode — Дэкадуе бінарныя файлы, што былі перасланы электроннай поштай
  • uuencode — Кадуе бінарныя файлы для перасылкі па электроннай пошце
  • wc — Падлічвае словы, радкі ці байты ў файле.
  • wdiff — Параўноўвае файлы па словах, а не па радках.
  • zless — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (GZip)
  • zmore — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (GZip)
  • zgrep, zegrep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу, ўпакаваных файлаў (GZip)
  • bzless — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (BZip2)
  • bzmore — Праграма штостаронкавага вываду тэксту, для ўпакаваных файлаў (BZip2)
  • bzgrep — Друкуе радкі, што задавальняюць рэгулярнаму выразу, ўпакаваных файлаў (BZip2)

Тэкставыя рэдактары

[правіць | правіць зыходнік]
  • acme — Графічны тэкставы рэдактар з інтэграваным асяроддзем распрацоўкі, партаваны з аперацыйнай сістэмы Plan 9 з кліент-сервернай архітэктурай, распрацаваны Робам Пайкам. Пераемнік sam
  • ed — Традыцыйны шторадковы тэкставы рэдактар Unix, аснаваны на рэгулярных выразах
  • ex — Тэкставы рэдактар з BSD Unix, арыгінал атрымаўся з Unix ed, пазней быў створаны экранны «visual» mode і створаны vi; звычайна рэдактар аформлены як сімвалічная спасылка на vi (ці vim) якая запускае як шторадковы рэдактар
  • Emacs — Вольна праграмуемы поўнаэкранны тэкставы рэдактар і агульнае камп’ютарнае асяроддзе (выкарыстоўвае ўбудаваны elisp, просты дыялект мовы праграмавання Lisp)
  • joe — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Wordstar
  • jove — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Emacs
  • MicroEMACS — Поўнаэкранны тэкставы рэдактар з камандамі ў стылі Emacs
  • GNU nano — клон pico
  • NEdit — Аснаваны на Motif тэкставы рэдактар для X Window System, нагадвае тэкставы рэдактар з Mac ці Microsoft Windows сістэм
  • nvi — «Новы» (New) vi, не ўтрымлівае арыгінальнага кода Unix ex/vi для рэліза аперацыйнай сістэмы 4.4BSD
  • pico — Рэдактар паведамленняў для pine
  • sam — Графічны тэкставы рэдактар з Plan 9
  • vi — «Візуальны» экранны рэдактар
  • VILE — vi-падобны тэкставы рэдактар з шматлікімі буферамі, падзяленнем экрана, падсвятленнем сінтаксісу і некаторымі іншымі дадаткамі, якіх няма ў звычайных ex/vi («Vi like Emacs»)
  • vim — Vi IMproved, клон vi, валодае функцыяй падсвятлення сінтаксісу і шматлікімі іншымі дадатковымі магчымасцямі;
  • XEmacs — Папулярная версія emacs, атрыманая з GNU emacs

Камунікацыі, сеткавы і дыстанцыйны доступ

[правіць | правіць зыходнік]
  • Apache — вольны web-сервер.
  • HylaFAX — Fax-сервер
  • netcat — утыліта Unix, дазваляючая ўсталёўваць злучэнне TCP і UDP, прымаць адтуль даныя і перадаваць іх.
  • NFS — Сеткавая файлавая сістэма (Network File System)
  • OpenVPN — Адкрыты VPN-софт.
  • rsh, SSH, telnet — Дыстанцыйнае кіраванне
  • Samba — SMB і CIFS кліенты і серверы для Unix
  • Sendmail — Папулярны софт для перадачы электроннай пошты
  • talk — Дазваляе размаўляць з іншым карыстальнікам у сістэме (logged—in)
  • uustat — звесткі аб статусе сеткавых аперацый
  • uux — Дыстанцыйная каманда кіравання UUCP

Кліенты электроннай пошты

[правіць | правіць зыходнік]
  • elm — Поўнаэкранны паштовы агент карыстальніка
  • mail — Арыгінальны Unix кліент электроннай пошты
  • mailx/Mail — Пашыраная версія Unix кліента з BSD-Unix
  • Mutt — Поўнаэкранны кліент электроннай пошты
  • Pine — Поўнаэкранны кліент электроннай пошты і usenet, атрыманы з elm

Сеткавыя службы

[правіць | правіць зыходнік]
  • fingerd — Просты дэман, аснаваны на RFC 1196, які забяспечвае інтэрфейс для праграмы «finger».
  • inetd — Запускае праграмы, якія прадстаўляюць Internet-сэрвісы (Internet services daemon).
  • xinetd — Палепшаны inetd (extended Internet services).

Сеткавыя ўтыліты

[правіць | правіць зыходнік]
  • arp — Утыліта для прагляду табліцы ARP.
  • dig — Утыліта для прагляду DNS.
  • dhclient — DHCP-кліент. Дазваляе ажыццяўляць аўтаматычнае канфігураванне сеткавых інтэрфейсаў (атрыманне адрасу і маскі падсеткі, настройка шлюзаў, інфармацыя аб сэрвісах сеткі і магчыма шмат іншых параметраў).
  • host — Утыліта для прагляду DNS.
  • ifconfig — Утыліта для канфігуравання сеткавых інтэрфейсаў. Дазваляе задаваць адрас інтэрфейса, маску падсеткі, ствараць новыя і выдаляць існуючыя інтэрфейсы, а таксама ажыццяўляць іх тонкую наладку.
  • ip — утыліта каманднага радка ў Unix-падобных аперацыйных сістэмах з пакета iproute2. Дазваляе выконваць наладку сеткавай падсістэмы і з’яўляецца заменай такіх утыліт, як ifconfig, route, arp.
  • iwconfig — Утыліта для канфігуравання бесправадных сеткавых інтэрфейсаў wi-fi. Дазваляе задаваць тып злучэння (ad-hoc, master, managed), імя сеткі (ESSID), канал злучэння (chanel 1..11). Таксама ўтыліта iwconfig дазваляе праглядзець параметры сеткавага інтэрфейса ў рэальным часе.
  • mii-tool — Утыліта для прагляду, змянення опцый сеткавых інтэрфейсаў.
  • nslookup — Утыліта для прагляду DNS.
  • ping — Сеткавая ўтыліта для праверкі наяўнасці некаторых хастоў у сетцы.
  • pppd — PPP сервер. Дазваляе як усталёўваць выходныя злучэнні, так і прымаць уваходныя.
  • route — Утыліта для ўсталёўкі маршрутаў.
  • traceroute — Утыліта для вызначэння маршрутаў следавання даных у сетках TCP/IP.
  • tc — утыліта з пакета iproute2, дазваляе гнутка размяркоўваць сеткавы і інтэрнэт трафік паміж камп’ютарамі адной сеткі.

Маніторынг і бяспека сеткі

[правіць | правіць зыходнік]
  • ettercap — Інструмент для аналізу сеткавых пратаколаў
  • John the Ripper — Праграмы для ўзлому пароляў
  • Nessus — Сканер разнастайных уразлівасцей сеткі з адкрытым кодам
  • Nmap — Вольная праграма для сканавання партоў
  • SATAN (the Security Administrator Tool for Analyzing Networks) — інструмент для тэставання хастоў і стварэння справаздач
  • Snoop — Сніфер з Solaris
  • Snort — Сістэма распазнання ўварвання з адкрытым кодам
  • tcpdump — Утыліта па адладцы камп’ютарных сетак, якая інтэрпрэтуе і адлюстроўвае пакеты, якія атрымоўваюцца і адпраўляюцца
  • Wireshark — Аналізатар пратаколаў альбо «сніфер пакетаў», падобны tcpdump, але мае графічны Front-end і некаторыя параметры сартоўкі і фільтрацыі
  • vce — Утыліта Графічнага рабочага стала Linux

Сродкі праграмавання

[правіць | правіць зыходнік]

Скрыптавыя інтэрпрэтатары

[правіць | правіць зыходнік]
Камандны інтэрфейс (shell)
[правіць | правіць зыходнік]
  • sh — Bourne shell, прысутнічае на ўсіх Unix-падобных сістэмах, напісаны Стывенам Бронам (англ.) для Version 7 Unix
  • bash — Bourne Again SHell, стандартная абалонка для linux сістэм
  • csh — C shell. Напісаны Білам Джоем для BSD-сістэм
  • tcsh — TENEX C shell, стандартная абалонка для BSD-сістэм
  • ksh — Korn shell, стандартная абалонка для шматлікіх уласніцкіх Unix-сістэм, напісаў Дэйвід Корн (англ.)
  • psh — Perl shell, абалонка па матывах Perl
  • rc — Першапачаткова абалонка напісана для Plan 9
  • zsh — Z shell
  • ash — Вельмі сціплая абалонка. Можна сустрэць пры загрузцы некаторых дыстрыбутываў linux з CD-дыска ў рэжыме ўзнаўлення сістэмы.
Інтэрпрэтатары (non shell)
[правіць | правіць зыходнік]

Кампілятары і ўтыліты

[правіць | правіць зыходнік]

Класічнае UNIX-асяроддзе ўключае базавы шырокі набор неабходных інструментаў праграмавання, але ў XXI стагоддзі гэтае класічнае асяроддзе ўсё больш скарачаецца, таму што UNIX-падобныя аперацыйныя сістэмы распаўсюджваюцца рознымі вытворцамі. Нешта ў значнай меры змяняецца, мадэрнізуецца і ўскладняецца, утыліты і асяроддзе перажываюць змены і ў выніку знікаюць некаторыя састарэлыя ўтыліты. Найбольш блізкія каманды да старых UNIX-рэалізацый:

  • admin — Адміністраванне файлаў SCCS
  • c99 — Стандартны С-кампілятар, патрабаваны стандартам IEEE 1003.1-2001 («POSIX.1»)
  • cc — Кампілятар С
  • cfront — Адзін з кампілятараў C++
  • ctags — Генеруе індэкс імёнаў (тэгаў) для вызначэння палажэння аб’екта ў крынічным кодзе
  • dbx — (System V і BSD) сімвалічны адладчык
  • distcc — Інструмент для будавання праграм, выкарыстоўваючы некалькі машын
  • gfortran — Кампілятар, які падтрымлівае стандарты Фортран 77 i Фортран 95, Фортран 2003 і Фортран 2008
  • gcc — Калекцыя кампілятараў GNU (GNU Compliler Collection)
  • gdb — GNU сімвалічны адладчык
  • ktrace — (BSD) адсочванне працэсаў ядра
  • ld — Лінкер праграм
  • lex — Лексічны сканер генератар
  • ltrace — (Linux) Трасіроўшчык выклікаў дынамічных бібліятэк у адраснай прасторы назіраемага працэсу
  • m4 — Макрамоўны працэсар
  • make — Утыліта для аўтаматычнай кампаноўкі крынічных тэкстаў
  • nm — Спіс сімвалаў з аб’ектнага файла
  • rmdel — Выдаляе розніцу з SCCS файлаў
  • strace (Linux) ці truss (Solaris) — Аналагічна ktrace
  • strip — Выдаляе сімвалы з аб’ектных файлаў
  • yacc — LALR сінтаксічны аналізатар

Скрыптавыя ўтыліты

[правіць | правіць зыходнік]
  • basename — Вяртае апошнюю частку (імя файла ці каталога) з поўнага шляху да іх
  • batch — Запускае заданні
  • break — Выхад з цыкла
  • continue — Прапусціць бягучую ітэрацыю цыкла. Ужываецца ў скрыптах
  • exit — Сканчэнне работы скрыпта
  • expr — Вылічае зададзены выраз
  • false — заўсёды вяртае false
  • hash — Каманда запамінае шлях да выканальных файлаў
  • return — Вяртанне выніку
  • strings — Друкуе радкі друкуемых сімвалаў, знойдзеных у файле
  • shift — Зрух, ужываецца ў сцэнарыях.
  • test — Праверка ўмовы
  • times
  • true — Заўсёды вяртае true
  • unset
  • wait
  • xargs — Фармуе спіс у адзін радок, узяты са стандартнага ўводу

Інтэрфейс карыстальніка

[правіць | правіць зыходнік]
  • X11 — Кліент-серверная сістэма графічнага інтэрфейса карыстальніка

Графічны інтэрфейс

[правіць | правіць зыходнік]
  • Aqua — Графічны інтэрфейс карыстальніка Apple для іх АС Mac OS X, які базуецца на Darwin
  • Blackbox — і яго варыянты (разам з Fluxbox і Waimea)
  • CDE — Common Desktop Environment, у асноўным ужываецца ва ўласніцкіх аперацыйных сістэмах UNIX
  • Enlightenment — аконны менеджар з адкрытым крынічным кодам для X Window System.
  • FVWM і яго адгалінаванні Fvwm95, змененыя так, каб імітаваць паводзіны Windows 95
  • GNOME (GNU Network Object Model Environment) — Працоўнае асяроддзе для X11.
  • IceWM — ICE Window Manager.
  • dwm — dynamic window manager for X.
  • KDE (K Desktop Environment) — Працоўнае асяроддзе для X11
  • Openbox — адкрыты менеджар вакон для X Window System.
  • Quartz Compositor — аконная сістэма, якая ўжываецца ў Mac OS X.
  • Window Maker — менеджар акон для X Window System.
  • WMI — Удасканалены Window Manager (Window Manager Improved)
  • Xfce — вольнае асяроддзе працоўнага стала для UNIX-падобных Аперацыйных сістэм.
  • Sawfish — Аконны менеджар, працуе на LISP.
  • Awesome — Фрэймавы аконны менеджар.
  • LXDE — Хуткае і легкаважнае асяроддзе працоўнага стала.

Shells

[правіць | правіць зыходнік]

Глядзі: Праграмы UNIX-падобных аперацыйных сістэм#Скрыптавыя інтэрпрэтатары.

Камп’ютарная бяспека

[правіць | правіць зыходнік]

Антывірусны софт

[правіць | правіць зыходнік]
  • ClamAV — Сканер вірусаў, у асноўным ужываецца для праверкі пошты

Крыптаграфія

[правіць | правіць зыходнік]
  • Enigmail — Графічны інтэрфейс да праграмы GnuPG для праграм кшталту SeaMonkey і Mozilla Thunderbird
  • GnuPG — GNU Privacy Guard, паўнавартасная замена PGP (забяспечвае шыфраванне файлаў і электроннай пошты, а таксама ўжыванне лічбавых подпісаў), распаўсюджваецца па ліцэнзіі GNU GPL
  • cryptlib — кросплатформенная крыптаграфічная бібліятэка з адкрытым крынічным кодам
  • mcrypt —
  • openssl — крыптаграфічная бібліятэка падтрымкі SSL (Secure Sockets Layer) у розных праграмах
  • pinepgp — Фільтры якія ўключаюць у pine ужыванне шыфравання/дэшыфравання электроннай пошты

Кіраванне пакетамі

[правіць | правіць зыходнік]
  • apt — Front-end для dpkg ці rpm
  • aptitude — Інтэлектуальная сістэма кіравання пакетамі Debian
  • debconf — Наладка сістэмы пакетаў Debian
  • dpkg — Менеджар пакетаў для Debian GNU/Linux
  • drakconf — Утыліта frontend кіравання пакетамі ў Mandriva Linux
  • emerge — Frontend для portage
  • pacman — Менеджар пакетаў, ужываецца пераважна ў Arch Linux
  • portage — Менеджар пакетаў Gentoo Linux
  • rpm — Арыгінальны менеджар пакетаў для Red Hat Linux, таксама ўжываецца некаторымі дыстрыбутывамі, уключаючы Mandriva Linux
  • urpmi — Front-end для rpm, ужываецца ў Mandriva Linux
  • YaST — Сістэма кіравання пакетамі, якая ўжываецца пераважна ў SuSE
  • yum — Front-end для rpm, ужываецца ў Fedora

Праграмы для Mac OS X/Darwin

[правіць | правіць зыходнік]
  • fink — Менеджар пакетаў (The Fink)

Прыкладны софт

[правіць | правіць зыходнік]

Офіс

[правіць | правіць зыходнік]

Апрацоўка тэксту на натуральнай мове

[правіць | правіць зыходнік]

Аўтаматызаваны пераклад

[правіць | правіць зыходнік]
Тэксты
gettext (лакалізацыя ПЗ)

Машынны пераклад

[правіць | правіць зыходнік]

Праверка арфаграфіі

[правіць | правіць зыходнік]

Сінтэз маўлення

[правіць | правіць зыходнік]
  • eSpeak
  • Festival/Festvox
  • ru_tts — досыць старая сістэма, аб якой даўно не чутна

Мультымедыя

[правіць | правіць зыходнік]
  • Amarok — Аўдыё jukebox
  • Ardour — Лічбавая аўдыястанцыя па апрацоўцы шматканальнага гука і яго рэдагавання
  • Audacity — Запіс і рэдагаванне гука
  • Baudline — Аўдыёзапіс, аналіз і прайграванне
  • blender — Графічны пакет для 3D мадэлявання
  • Clementine — адгалінаванне плэера Amarok (не патрабуе для сваёй работы бібліятэк KDE)
  • cmus — Кансольны медыяплэер
  • Exaile — Аўдыёпрайгравальнік на базе GTK+ і GStreamer
  • GIMP — Пакет для апрацоўкі растравых малюнкаў
  • GStreamer — Пашыральнае мультымедыя асяроддзе
  • ImageMagick — Набор утыліт для пакетнага пераўтварэння малюнкаў
  • Inkscape — Вектарны графічны рэдактар
  • mpg123 — Кансольны MP3-плэер
  • mpg321 — Вольны варыянт прайгравальніка mpg123
  • MPlayer — Відэапрайгравальнік
  • Rhythmbox — Аўдыё jukebox падобны Apple iTunes
  • Rosegarden — Моцная лічбавая працоўная станцыя для стварэння і рэдагавання аўдыё
  • SoX — Утыліта па перакадзіраванню гука
  • Synfig — вектарны пакет 2D анімацыі
  • Totem — Медыяпрайгравальнік
  • transcode — Гнуткі інструмент каманднага радка для перакадзіравання відэа і гука ў разнастайныя фарматы
  • VLC media player — вольны медыяплэер
  • xine — медыяплэер
  • Miro — медыяплэер
  • xmms — Класічны Winamp-падобны прайгравальнік
  • Krita — пакет для работы з растравымі малюнкамі з падтрымкай планшэтаў

Web-браўзеры

[правіць | правіць зыходнік]

Менеджары спамповак

[правіць | правіць зыходнік]
  • axel — Менеджар спамповак з тэкставым інтэрфейсам і з магчымасцю шматпаточнага спампоўвання + пошукам FTP-люстэркаў.
  • cURL — Утыліта каманднага радка для перадачы файлаў з сінтаксісам URL.
  • prozilla — Кансольны менеджар спамповак, функцыянальна падобны на axel.
  • vtun — Віртуальны тунэль TCP/IP.
  • wget — Тэкставы, не-інтэрактыўны менеджар спамповак, падтрымлівае пратаколы HTTP, HTTPS, FTP, можа працаваць праз HTTP-proxy.
  • yafc — FTP-кліент з падтрымкай SSH2 (sftp).
  • zssh — Праграма для перадачы файлаў праз SSH.

Выдавецкія

[правіць | правіць зыходнік]
  • Groff — Традыцыйная машынапісная сістэма
  • LaTeX — Папулярны набор скрыптаў для Tex
  • lp — Друк файлаў
  • Passepartout — Выдавецкая праграма працоўнага стала
  • pr — Канвертаванне тэкставых файлаў для друку
  • printf — Фарматаванне і друк даных
  • Scribus — Выдавецкая праграма працоўнага стала
  • TeX — Высокаўзроўневая макра-мова сістэмы друку
  • teTeX — Папулярны набор скрыптаў для TeX
  • troff — Арыгінальная і стандартная сістэма друку Unix

Сістэмы кіравання базамі даных

[правіць | правіць зыходнік]
  • IBM Db2 — сямейства праграмных прадуктаў у галіне кіравання інфармацыя кампаніі IBM.
  • Firebird
  • MySQL — свабодная сістэма кіравання базамі даных (СКБД).
  • Oracle
  • PostgreSQL — свабодная аб’ектна-рэляцыйная сістэма кіравання базамі даных (СКБД).
  • Progress
  • SQLite
  • Sybase
  • Tora — кліент баз даных

Матэматычны і навуковы софт

[правіць | правіць зыходнік]
  • dx — OpenDX (Сістэма візуалізацыі даных, IBM’s Open Visualization Data Explorer)
  • gerris — Праграма для вырашэння задачы дыферэнцыйных ураўненняў у прыватных вытворных, якія апісваюць рух вадкасці
  • Maxima — Адкрытая сістэма камп’ютарнай алгебры, напісана на мове Lisp.
  • Octave — Камп’ютарная мова апрацоўкі лікаў (максімальна сумяшчальная з Matlab)
  • R — Мова разліку статыстыкі
  • scilab — Аналаг MATLAB
  • units — Праграма канвертавання адзінак вымярэння
  • xaos — Паказвае фракталы

Утыліты працоўнага стала

[правіць | правіць зыходнік]
  • bc — Калькулятар, які працуе з каманднага радка
  • cal — Каляндар з каманднага радка
  • dc — Калькулятар
  • fortune — Друкуе выпадковую фразу

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Праграмы_UNIX-падобных_аперацыйных_сістэм&oldid=4645340"